Palka Dąbroś

Rok 2022 pozostawał szczególnie trudny dla znacznej części przedsiębiorców, mając na względzie wojnę w Ukrainie i związane z nią przerwanie łańcucha eksportu towarów, jak również znaczący wzrost cen energii elektrycznej oraz gazu ziemnego. W związku z tym dnia 13 października 2022 roku weszła w życie ustawa o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022-2024. Na jej podstawie Rada Ministrów przyjęła program rządowy pod nazwą "Pomoc dla sektorów energochłonnych związana z nagłymi wzrostami cen gazu ziemnego i energii elektrycznej w 2022 r.", który przewidywał możliwość uzyskania przez przedsiębiorców bezzwrotnej pomocy publicznej rekompensującej zwiększone wydatki na energię w roku 2022.

Wraz z rozpoczęciem wypłat wyżej wskazanych środków publicznych pojawiło się jednak zagadnienie ewentualnego wystąpienia obowiązku podatkowego po stronie przedsiębiorców z tytułu ich uzyskania. Pamiętać bowiem należy, że zgodnie z regulacją ustaw o podatku dochodowym przychodem zasadniczo są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Z pewnością zatem w tak ogólnej definicji mieściłaby się również otrzymana pomoc rządowa związana z rekompensatą wzrostu cen energii. Niemniej regulacje prawne w zakresie CIT przewidują, iż wolne od podatku pozostają przychody z dotacji otrzymanych z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem dopłat do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych ustawach.

W tym kontekście zatem podatnicy stanęli na stanowisku, iż otrzymane przez nich środki są dotacjami z budżetu państwa, które nie powinny podlegać opodatkowaniu. Taki kierunek interpretacji w roku 2023 zaakceptowały także sądy administracyjne (np. wyrok sygn. I SA/Kr 797/23). Wskazane stanowisko zostało jednak zweryfikowane w najnowszym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 lipca 2024, w którym sąd stwierdził bezpodstawność tego rodzaju poglądów, jednocześnie zatem zaakceptował stanowisko organów podatkowych negujące stosowanie zwolnienia podatkowego w przypadku otrzymania rekompensat z tytułu wzrostu cen energii.

Argumenty organów skarbowych opierają się na stwierdzeniu, iż dotacją może być jedynie pomoc publiczna stanowiąca środki przeznaczone na cele służące dobru całego społeczeństwa lub jakiejś zbiorowości, czyli pomoc mieszcząca się w definicji dotacji zawartej w ustawie o finansach publicznych. Z kolei rekompensata wydatków przedsiębiorców związanych ze wzrostem cen energii ze swej definicji stanowi zrównoważenie lub wyrównanie braku, niedoboru lub ujemnego charakteru czegoś, a to samo w sobie wyklucza objęcie takiego świadczenia definicją dotacji w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Organy utrzymują, że skoro prawodawca posługuje się pojęciem "rekompensaty" w ramach programu rządowego, a nie pojęciem "dotacja", to należy przyjąć, że czyni to w sposób racjonalny i celowo rozróżnia te pojęcia. W związku z tym rekompensata nie jest objęta zwolnieniem podatkowym.

Naczelny Sąd Administracyjny zgodził się z argumentami organów podatkowych, a jednocześnie zaprzeczył dotychczasowym orzeczeniom wojewódzkich sądów administracyjnych (np. wyrok sygn. I SA/Ke 488/23). Sądy dotychczas bowiem stały na stanowisku, iż pojęcie dotacji należy rozumieć potocznie i obejmować nim każdą bezzwrotną pomoc finansową udzielaną jakiejś instytucji na określony cel. W ten sposób sądy administracyjne kreowały linię orzeczniczą, w ramach której akceptowano stosowanie przez podatników CIT zwolnienia podatkowego względem otrzymywanych rekompensat z tytułu wzrostu cen energii.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego przekreśla jednak dotychczas wypracowywane stanowisko sądów administracyjnych, przyznając rację organom podatkowym i wskazując, że rekompensata nie jest dotacją, ponieważ „dotację” należy interpretować tak, jak czyni się to na gruncie ustawy o finansach publicznych. Wobec powyższego, otrzymane przez podatnika CIT środki w ramach rekompensaty z tytułu wzrostu cen energii stanowią przychód podlegający opodatkowaniu.

Jest to rozstrzygnięcie niekorzystne dla podatników, które jednocześnie rzutuje obecnie na potrzebę przeprowadzenia ewentualnych korekt rozliczeń CIT za rok 2023 przez podatników korzystających z rządowego programu, którzy zastosowali zwolnienie podatkowe. Okazuje się zatem, iż podatnik CIT otrzyma realnie niższą wartość świadczeń, niż ta która powinna być mu przyznana, co wynika z opodatkowania przyznanej rekompensaty. Ponadto obrany kierunek interpretacji zmusza podatników do weryfikacji prawidłowości ich działań w zakresie rozliczania otrzymywanych przez nich środków publicznych, ponieważ wnioski płynące z przedstawionej sprawy sięgają szerzej aniżeli rządowy program "Pomoc dla sektorów energochłonnych związana z nagłymi wzrostami cen gazu ziemnego i energii elektrycznej w 2022 r.", bowiem mogą być przeniesione na każdą inną rekompensatę otrzymywaną przez podatnika CIT ze środków publicznych.