Palka Dąbroś

Powszechnie w dyskursie podnosi się, iż ustawa o podatkach i opłatach lokalnych zawiera mankamenty legislacyjne, a niektóre jej elementy, nieraz mające znaczenie kluczowe, powinny ulec nowelizacji. Niemniej w związku z brakiem adekwatnej odpowiedzi ze strony ustawodawcy, Trybunał Konstytucyjny wydał kolejny już wyrok traktujący o niekonstytucyjności przepisu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Po zakwestionowaniu definicji budowli wyrokiem z dnia 4 lipca 2023 r. (sygn. SK 14/21), tym razem przyszła pora na przepis dotyczący stawki podatku od nieruchomości właściwej dla garaży znajdujących się w budynkach mieszkalnych (art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a) oraz lit. e) ustawy).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy, wprowadza się różne maksymalne stawki opodatkowania podatkiem od nieruchomości względem części budynków (lokalów) mieszkalnych oraz części budynków (lokalów) pozostałych. Różnice z kolei są diametralne, bowiem maksymalna stawka podatku dla lokali pozostałych jest niemal dziesięciokrotnie wyższa niż stawka podatku właściwa dla lokali mieszkalnych.

Sprawa, nad którą tym razem pochylił się Trybunał Konstytucyjny dotyczyła konstytucyjności przepisu umożliwiającego zakwalifikowanie przez organy podatkowe garażu będącego odrębnym lokalem znajdującym się w budynku mieszkalnym, jako części budynku o przeznaczeniu innym niż mieszkalny.

Osią sporu pozostawało wyodrębnienie prawne lokalu stanowiącego garaż jako część budynku mieszkalnego, był on bowiem lokalem stanowiącym odrębny przedmiot prawa własności, o założonej własnej księdze wieczystej. W takich natomiast realiach, art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych pozwala na rozróżnienie budynku mieszkalnego wielorodzinnego oraz jego części stanowiącej pomieszczenie przeznaczone na garaż. Organy podatkowe działały zatem w zgodzie z przepisem ustawy, jak się okazało – przepisem sprzecznym z konstytucyjnymi zasadami równości wobec prawa oraz równej ochrony prawa własności.

By wyjaśnić przyczynę stwierdzenia naruszenia zasady równości każdego wobec prawa oraz równej ochrony prawa własności, wskazać trzeba, że występuje w obrocie kilka modeli wyodrębniania stanowisk postojowych w budynkach mieszkalnych. Jednym z nich jest właśnie wyodrębnienie poprzez założenie własnej księgi wieczystej dla takiego lokalu stanowiącego garaż zawarty w budynku mieszkalnym. Drugim z kolei modelem jest traktowanie przypisanego garażu jako pomieszczenia przynależnego lokalowi mieszkalnemu, będąc objętym wówczas jedną księgą wieczystą z tym lokalem.

W zależności od przyjętego modelu, skutki podatkowe były różne. Gdy lokal (garaż) stanowił odrębny przedmiot prawa własności, który lokator nabywał razem z lokalem mieszkalnym, to garaż stanowił odrębny przedmiot opodatkowania, dla którego stosowano stawkę właściwą dla lokali pozostałych. Z kolei, gdy lokal (garaż) nie został wyodrębniony z założeniem własnej księgi wieczystej, lecz pozostawał pomieszczeniem przynależnym lokalowi mieszkalnemu, to dzielił los mieszkania w zakresie podatkowej kwalifikacji, korzystając z niższej stawki opodatkowania podatkiem od nieruchomości.

Przedstawione rozróżnienie zostało określone przez Trybunał Konstytucyjny w sygnalizowanym wyżej wyroku z dnia 19 października 2023 roku (sygn. SK 23/19), jako nieuprawnione rozróżnianie sytuacji prawnopodatkowej w zależności od wyodrębnienia własności lokalu (garażu) lub braku takiego wyodrębnienia. Współcześnie natomiast posiadanie miejsca postojowego w podziemnym garażu stanowi element mieszkania, podobnie jak piwnice, strychy czy komórki. Dlatego takie garaże powinny podlegać klasyfikacji według stawek przewidzianych dla budynków mieszkalnych, bo zaspokajają podstawowe potrzeby bytowe ludzi, choć ze swej istoty nie służą do mieszkania.

Orzeczenie Trybunału ma na celu doprowadzenie do zrównania sytuacji podatkowej właścicieli lokali mieszkalnych z przynależnymi pomieszczeniami garażowymi, o jednej księdze wieczystej, z sytuacją właścicieli lokali mieszkalnych z wyodrębnionymi prawnie miejscami postojowymi, dla których to części budynku założono odrębną księgę wieczystą. Stawką podatku ma być wartość właściwa dla opodatkowania lokali mieszkalnych.

Co jednak istotne, mając na uwadze potrzebne zmiany legislacyjne, wyrok przewiduje, że zakwestionowane przepisy utracą moc obowiązującą dopiero w końcu grudnia 2024 r.