Palka Dąbroś

Przedawnienie zobowiązań podatkowych zasadniczo nie budzi większych wątpliwości jeśli chodzi o brzmienie reguły ogólnej, stanowiącej iż zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Nieustanne zastrzeżenia wywołuje jednak pewien szczególny przypadek uregulowany w art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej. Na podstawie tego przepisu nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zaległości mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. To oznacza, że zobowiązania podatkowe zabezpieczone m.in. hipoteką przymusową w istocie w cale nie ulegają przedawnieniu.

Trybunał Konstytucyjny, stwierdziwszy niesprawiedliwość tak daleko idącej regulacji, w roku 2013 postanowił o niekonstytucyjności tego przepisu (na mocy wyroku o sygn. SK 40/12). Treść tego orzeczenia wywołała jednak duże wątpliwości, ponieważ dotyczyło ono art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej, podczas gdy w międzyczasie zmieniła się numeracja tego przepisu i treść badanej normy znalazła się w art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej, przez co formalnie wyrok Trybunału Konstytucyjnego, mimo tożsamej treści przepisu wedle nowej numeracji, nie dotyczy konkretnie aktualnej jednostki redakcyjnej w postaci art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej.

Mimo zaistniałej nieścisłości sądy administracyjne jednomyślnie wskazują, że obecna regulacja dotycząca nieprzedawnialności zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym jest niekonstytucyjna a zarazem niewiążąca. Inne stanowisko niejednokrotnie wyrażały natomiast organy podatkowe, w tym organy samorządu terytorialnego, ponieważ formalnie przepis ten obowiązuje, a zgodnie z art. 120 Ordynacji podatkowej, organy podatkowe zobowiązane są do działania na podstawie przepisów prawa, w tym na podstawie wciąż formalnie obowiązującego art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej.

Obecnie można jednak liczyć na zmianę stanowiska organów podatkowych. Zgodnie z pismem Ministerstwa Finansów z dnia 10 kwietnia 2024 roku, Ministerstwo przyjmuje prokonstytucyjną interpretację art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej i potwierdza, że nie wyklucza się przedawnienia zabezpieczonego hipoteką lub zastawem skarbowym zobowiązania podatkowego, a termin przedawnienia biegnie w takim przypadku na zasadach ogólnych.

Jednocześnie spodziewać się zatem można działań w ramach urzędów skarbowych, które będą miały na celu respektowanie kwietniowego stanowiska Ministerstwa Finansów. Będzie to miało szczególne znaczenie dla wszystkich podatników, których zobowiązania podatkowe zostały zabezpieczone hipoteką przymusową, a termin płatności zabezpieczonych podatków minął w roku 2017 lub wcześniej, bowiem w myśl aktualnego stanowiska organów, takie zaległości zasadniczo obecnie są już przedawnione i należałoby wykreślić hipoteki przymusowe obciążające nieruchomości takich dłużników.

Wobec powyższego, nie jest wykluczone, że dłużnicy którzy już po upływie terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych zapłacili te zaległości z odsetkami, by zwolnić swoje (lub nabyte od podatników) nieruchomości od hipoteki przymusowej, będą mogli dochodzić przed urzędem skarbowym zwrotu nienależnie zapłaconego podatku.

Zaznaczenia wymaga, że stanowisko Ministerstwa Finansów z pewnością może wpłynąć na dochodzenie zwrotu podatków nienależnie zapłaconych na rzecz urzędów skarbowych, jednak nie odnosi się bezpośrednio do sytuacji samorządowych organów podatkowych, przez co w ich przypadku sytuacja wciąż pozostaje niewyjaśniona. W takim razie, podatnicy między innymi podatku od nieruchomości w sytuacji wystąpienia zapłaty podatku już po upływie terminu przedawnienia, regulując go w celu uwolnienia nieruchomości od hipoteki przymusowej, najpewniej wciąż będą musieli liczyć się z ewentualną potrzebą rozstrzygnięcia w sądzie administracyjnym sporu o zwrot nadpłaty podatku.