Palka Dąbroś

Na mocy ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która w omawianym zakresie wchodzi w życie w dniu 15 listopada 2023 r., doszło do istotnych zmian przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków.

W art. 1015 k.c. przyjęto, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, zaś brak takiego oświadczenia lub złożenie go z uchybieniem terminu jest równoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

W praktyce, poważne problemy pojawiały się w przypadku dziedziczenia przez małoletnich - w imieniu małoletnich spadkobierców spadek mogą bowiem przyjąć wprost lub odrzucić ich przedstawiciele ustawowi, po uprzednim uzyskaniu zezwolenia na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku wprost lub o odrzuceniu spadku. Złożenie takiego oświadczenia w imieniu małoletniego uznano za „czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu” majątkiem dziecka, na co wymagana jest zgoda sądu. Bez niej, złożone oświadczenie będzie nieważne. Praktycznym problemem był fakt, że w momencie dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku (zazwyczaj będzie to moment śmierci spadkodawcy) zaczyna bieg sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (w tym również, w odniesieniu do małoletnich), w którym to czasie rodzice musieli uzyskać zgodę sądu na złożenie oświadczenia w imieniu swojego dziecka, co generowało ryzyko niezdążenia z uzyskaniem tejże zgody. Orzecznictwo sądowe nie rozwiązało tego problemu, stąd zaistniała potrzeba na wprowadzenie zmian ustawowych.

Zgodnie z nowymi przepisami, do zachowania sześciomiesięcznego terminu na złożenie oświadczenia, wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Ponadto, jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.

Rozwiązanie to powoduje, że w momencie złożenia przez rodziców wniosku do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku bądź przyjęcie go wprost w imieniu dziecka, nie biegnie termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku do sądu. Zwracamy jednak uwagę, że niezłożenie wniosku o wyrażenie zgody nie spowoduje zawieszenia biegu tego terminu, a ponadto, że po uzyskaniu tejże zgody, termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku biegnie dalej.