Palka Dąbroś

Wraz z wejściem w życie zmian w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych w dniu 31 sierpnia 2023 roku, informowaliśmy o przyjęciu nowego zwolnienia przedmiotowego dotyczącego nabycia przez osoby fizyczne prawa własności pierwszego w ich życiu lokalu mieszkalnego. Obecnie pojawiają się z kolei pierwsze interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, które wskazują na sposób wykładni powyższej regulacji - ukazując aktualne wąskie rozumienie przez organy podatkowe użytych w przepisie pojęć.

Zasadnym więc będzie, by zacząć od przytoczenia ustawowych przesłanek zastosowania zwolnienia, które wynikają z treści art. 9 pkt 17 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych:

1. Zakup dotyczy prawa własności lokalu mieszkalnego (także prawa własności domu jednorodzinnego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego),
2. Zakup następuje na rynku wtórnym,
3. Kupującym jest osoba fizyczna lub kilka osób fizycznych,
4. Kupującemu nigdy nie przysługiwało ani prawo własności lokalu mieszkalnego, ani prawo własności domu jednorodzinnego, ani spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (jedynym dopuszczonym wyjątkiem jest nabycie udziału w jednym z wyżej wskazanych praw w wysokości nieprzekraczającej 50% i to nabywając taki udział wyłącznie w drodze dziedziczenia).

Na tle zreferowanej treści art. 9 pkt 17 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, w interpretacji indywidualnej z dnia 21 września 2023 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4014.203.2023.1.PB) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że w sytuacji, gdy małżonkowie kupują dom jednorodzinny, to względem takiego zakupu nie może znaleźć zastosowania zwolnienie podatkowe, jeśli choćby jeden z małżonków kiedykolwiek był właścicielem lokalu mieszkalnego, domu jednorodzinnego lub przysługiwało mu spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. W sprawie nie pomógł podatnikom nawet fakt pozostawania w rozdzielności majątkowej i nabycia domu jednorodzinnego jako współwłaściciele na zasadach ogólnych. Dyrektor KIS podkreślił bowiem, że niezależnie od występowania małżeńskiej wspólności majątkowej, warunkiem do skorzystania ze zwolnienia jest to, żeby żaden z małżonków nie posiadał wcześniej nieruchomości lub udziału w niej.

Dokładnie taki sam wniosek przedstawiono w interpretacji indywidualnej z dnia 2 października 2023 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4014.191.2023.1.DR). Zagadnieniem pozostawała w tej sprawie możliwość skorzystania ze zwolnienia, jeśli małżonkowie kupują pierwsze w życiu mieszkanie z rynku wtórnego, choć wcześniej (przed zawarciem związku małżeńskiego) kupili jako współwłaściciele lokal mieszkalny na rynku pierwotnym, obejmując transakcję opodatkowaniem podatkiem VAT. Także i w tym przypadku Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał jasno, iż w analizowanej sprawie nie ma znaczenia, że mieszkanie zostało nabyte na rynku pierwotnym ani też czas, który minął od jego sprzedaży. Warunkiem do korzystania z ww. zwolnienia jest to, żeby kupującemu w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z wymienionych w przepisie praw ani udział w tych prawach.

W niedawnej interpretacji indywidualnej wydanej dnia 4 października 2023 r. (sygn. 0111-KDIB2-3.4014.264.2023.1.ASZ) odmówiono z kolei prawa do zastosowania zwolnienia podatnikowi, który nabył 6 lat wcześniej w drodze darowizny udział w wysokości 1/3 we współwłasności nieruchomości rolnej, na której znajdował się budynek mieszkalny jednorodzinny oraz budynki gospodarcze. Podatnik argumentował swoje stanowisko podnosząc, iż los budynku znajdującego się na nieruchomości gruntowej podziela los tej nieruchomości, ponieważ nie stanowi on odrębnego od gruntu przedmiotu własności. Wobec tego, wskazywał on, iż nie można mówić o prawie własności nabytego przez niego budynku. Organ zaprzeczył takiemu stanowisku stwierdzając, iż przysługuje podatnikowi prawo do udziału w budynku mieszkalnym jednorodzinnym. Skoro bowiem podatnik nabył udział w prawie własności nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, to nie można uznać, że nabył wyłącznie udział w prawie własności nieruchomości gruntowej bez prawa własności budynku mieszkalnego.

Reasumując, organy podatkowe opowiadają się za wykładnią nowego zwolnienia w ten sposób, iż żaden z kupujących na współwłasność (w przypadku zakupu lokalu mieszkalnego przez kilka osób) nie może wcześniej być uprawnionym z tytułu praw wskazanych w art. 9 pkt 17 ustawy. Ponadto, nabycie gruntu, którego częścią składową jest budynek mieszkalny jednorodzinny, nie stanowi nabycia jedynie gruntu, ale także prawa do ww. budynku, co wyłącza możliwość zastosowania zwolnienia z art. 9 pkt 17 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.