Palka Dąbroś

W dniu 22 kwietnia 2024 r., Sąd Najwyższy wydał istotne orzeczenie dotyczące służebności koniecznej (sygn. akt I CSK 219/23). Zgodnie z nim, art. 145 KC nie jest źródłem roszczeń o ustanowienie służebności drogi zapewniającej łatwiejsze lub wygodniejsze korzystanie z nieruchomości.

W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawca wniósł o poszerzenie do 6 metrów drogi dojazdowej do jego działek o fragment działki sąsiada za wynagrodzeniem, a więc o powiększenie obecnie istniejącej drogi koniecznej. Z perspektywy wnioskodawcy było to działanie niezbędne w celu uzyskania przez niego pozwolenia na budowę domów w zabudowie szeregowej.

Sąd Rejonowy, a w ślad za nim Sąd Okręgowy, nie przychyliły się do wniosku. W uzasadnieniu wskazano, że poszerzenie drogi koniecznej stanowiłoby nadmierne obciążenie i nieusprawiedliwioną ingerencję w prawo własności sąsiadów. Oznaczałoby faktyczne zwężenie ich działki o powierzchni 800 m² o pas 2 metrów, konieczność przesunięcia ogrodzenia blisko domu, przeniesienia szamba oraz wycięcia drzew.

Wnioskodawca nie zgadzał się z tymi orzeczeniami i wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Zarzucił w niej dokonanie przez sądy oby dwu instancji błędnej wykładni zawartego w art. 145 § 1 k.c. pojęcia „odpowiedniego dostępu do drogi publicznej”. Stwierdził też, że sądy nie uwzględniły jego inwestycyjnych zamierzeń, naruszając przepisy prawa budowlanego, które wymaga, aby dojście i dojazd do działek budowlanych miał szerokość nie mniejszą niż 5 metrów. Brak prawnie zagwarantowanego dostępu do drogi publicznej o tej szerokości jest istotną przeszkodą do uzyskania pozwolenia na budowę.

Sąd Najwyższy nie zgodził się z zarzutami wnioskodawcy. W uzasadnieniu wskazał, że „odpowiedniość” dostępu do drogi publicznej jest pojęciem relatywnym i ocennym, w związku z czym decydujące znaczenie w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej mają okoliczności faktyczne konkretnej sprawy, z uwzględnieniem konieczności należytego wyważenia interesów wnioskodawcy (właściciela nieruchomości mającej stać się władnącą) i właścicieli nieruchomości, które mają być obciążone służebnością. Art. 145 KC nie jest źródłem roszczeń o ustanowienie służebności drogi zapewniającej łatwiejsze lub wygodniejsze korzystanie z nieruchomości, lecz stanowi podstawę prawną żądania ustanowienia drogi koniecznej (niezbędnej) dla nieruchomości. Przy ustanowieniu drogi koniecznej Sąd powinien rozważyć i wyważyć interesy obu stron, a więc nie tylko żądającego ustanowienia drogi, lecz także właściciela nieruchomości, przez którą droga ta ma przebiegać. Sąd Okręgowy słusznie ustalił, że istniejący już i wykorzystywany przez wnioskodawcę od wielu lat dojazd do jego działki z drogi publicznej jest wystarczający i odpowiedni w rozumieniu tego przepisu. Z poczynionych ustaleń faktycznych oraz z motywów zaskarżonego postanowienia wynika, że wnioskodawca nie wykazał trudności z dojazdem do działki pojazdów większych niż osobowe, w tym śmieciarek czy samochodów asenizacyjnych. Skarżący nie wykazał zatem, by proponowana przez niego droga była niezbędna w świetle art. 145 k.c., koncentrując się w toku postępowania na zapewnieniu sobie łatwiejszego dostępu do drogi publicznej w celu realizacji własnych inwestycji.