W dniu 31 sierpnia 2023 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami, która wprowadziła do ustawy dział VIa tj. przepisy epizodyczne dotyczące roszczenia o sprzedaż nieruchomości gruntowej na rzecz jej użytkownika wieczystego. Działanie to stanowi kolejny etap likwidacji prawa użytkowania wieczystego w polskim systemie prawnym.
Na mocy znowelizowanych przepisów uprawnienie do złożenia takiego żądania otrzymała przeważająca część wszystkich użytkowników wieczystych – zarówno w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa jak i jednostek samorządu terytorialnego, a czas na złożenia stosownego oświadczenia upływa dnia 31 sierpnia 2024 r. Przysługuje ono wszystkim użytkownikom wieczystym, chyba że:
1. nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste po dniu 31 grudnia 1997 r.;
2. użytkownik wieczysty nie wykonał zobowiązania określonego w umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste;
3. nieruchomość stanowi grunt położony na terenie portów i przystani morskich w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2022 r. poz. 1624 oraz z 2023 r. poz. 261);
4. grunt jest wykorzystywany na prowadzenie rodzinnego ogrodu działkowego w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy
z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych;
5. nieruchomość gruntowa jest niezabudowana.
W przypadku nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa przy jednorazowej płatności cena gruntu będzie wynosiła 20-krotność (a w przypadku płatności na raty – 25-krotność) kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego oraz wartości nieruchomości gruntowej na dzień zawarcia umowy sprzedaży. Natomiast w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego cena gruntu zostanie ustalona na podstawie dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej oraz wartości nieruchomości gruntowej, przy czym nie może być niższa od tej stawki i nie może być wyższa od wartości nieruchomości gruntowej. Rada lub sejmik samorządu z kolei, w terminie do 31.12.2023 r., mogą podjąć uchwałę określającą szczegółowe warunki sprzedaży nieruchomości gruntowych, co rzecz jasna może również mieć wpływ na ostateczną ceną zakupu. W tym kontekście zwracamy uwagę na fakt, że liczne gminy zleciły sporządzenie nowych operatów nieruchomości znajdujących się w użytkowaniu wieczystym i planowane jest, aby ustalenia w zakresie sprzedaży, w tym przede wszystkim dotyczące ceny, nastąpiły już po uzyskaniu nowego operatu (w którym zapewne wartość nieruchomości będzie wyższa).
Osobom fizycznym z orzeczoną niepełnosprawnością lub będącym członkami rodzin wielodzietnych przysługuje w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa bonifikata w wysokości 90% od ceny nieruchomości, zaś w odniesieniu do nieruchomości samorządowych warunki bonifikaty mają dopiero zostać w przyszłości ustalone przez poszczególne rady lub sejmiki.