Ministerstwo Finansów opublikowało dnia 29 sierpnia 2025 roku projekt nowelizacji ustawy o CIT, którego celem jest zmiana dotychczasowych przepisów traktujących o opodatkowaniu fundacji rodzinnych podatkiem dochodowym od osób prawnych. Modyfikacje wydają się jednak niespójne, a termin wejścia w życie planowanych zmian sprzeczny z Konstytucją RP.

Dotychczas fundacja rodzinna zasadniczo korzystała ze zwolnienia z CIT, a wyjątkowo jej dochody podlegały opodatkowaniu w przypadkach wskazanych w ustawie. Do takich sytuacji zaliczyć należało przede wszystkim dopuszczenie się przez fundację uzyskania dochodu z działalności wykraczającej poza dozwolony zakres działalności gospodarczej fundacji rodzinnej (ponieważ fundacja może prowadzić działalność gospodarczą jedynie w zakresie wskazanym w ustawie o fundacji rodzinnej), uzyskania dochodu z odpłatnego udostępnienia składników majątku podmiotom powiązanym z fundacją, czy też przeprowadzenie przez fundację różnych bezpośrednich lub pośrednich form przekazania świadczeń z jej majątku na rzecz beneficjentów, fundatora czy podmiotów powiązanych z fundacją rodzinną.

Projekt zmiany ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zakłada rozszerzenie przypadków opodatkowania fundacji o następujące regulacje:

1. opodatkowanie przeniesienia składników majątku poza terytorium Polski lub zmiany rezydencji podatkowej, jeśli powodowałoby to utratę przez Polskę prawa do opodatkowania dochodów ze zbycia przenoszonych składników majątku lub wszystkich składników majątku podmiotu zmieniającego rezydencję podatkową (jest to tzw. exit tax, który już wcześniej dotyczył m.in. spółek z o.o., a teraz ma dotyczyć również fundacji rodzinnych),
2. opodatkowanie dochodów osiąganych przez zagraniczne jednostki kontrolowane przez fundację (podatek ten obejmował wcześniej już m.in. spółki z o.o., a teraz ma dotyczyć również fundacji rodzinnych),
3. opodatkowanie dochodów z odpłatnego udostępnienia (najem, dzierżawa i inne podobne umowy) lokali mieszkalnych lub budynków mieszkalnych nawet podmiotom niepowiązanym (przy czym wyłączony z opodatkowania ma być tylko długotrwały najem na cele mieszkaniowe świadczony bezpośrednio przez fundację rodzinną na rzecz najemcy zaspokajającego w ten sposób swoje cele mieszkaniowe),
4. opodatkowanie dochodu ze zbycia przez fundację rodzinną mienia wniesionego lub przekazanego fundacji rodzinnej nieodpłatnie (nie ważne przez kogo) lub nabytego odpłatnie (tylko od podmiotu powiązanego), jeżeli zbycie to nastąpiło przed upływem 36 miesięcy licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło to wniesienie, przekazanie lub nabycie,
5. opodatkowanie dochodu z udziału w transparentnych podatkowo podmiotach prowadzących działalność gospodarczą (chodzi przede wszystkim o wykorzystywanie przez fundację rodzinną amerykańskich spółek LLC oraz luksemburskich spółek SLP),
6. opodatkowanie niektórych pożyczek udzielonych przez fundację rodzinną fundatorowi, beneficjentowi lub podmiotowi powiązanemu z fundacją, beneficjentem lub fundatorem.

Nowe przepisy miałyby wejść w życie od dnia 1 stycznia 2026 roku, ale wedle projektu nowelizacji zmiana dotycząca opodatkowania mienia zbytego przed upływem opisanego wyżej okresu 36 miesięcy miałaby obowiązywać względem każdego mienia wniesionego do fundacji po dniu 31 sierpnia 2025 roku. Takie ukształtowanie treści przepisów, wedle uzasadnienia do projektu, zostało ustalone „w celu zapobieżenia sytuacjom polegającym na sztucznym wnoszeniu mienia do fundacji rodzinnej i jego szybkim zbyciu w związku z procedowaniem niniejszych zmian uszczelniających, co mogłoby prowadzić do nadużyć i agresywnej optymalizacji podatkowej”.

Proponowane zmiany znacząco zatem oddziałują na praktykę działalność fundacji rodzinnych. Dotychczas nieopodatkowane pozostawało osiąganie dochodów z obrotu akcjami lub udziałami niezależnie od terminu realizacji transakcji po wniesieniu tych aktywów do fundacji, pod warunkiem zgodności działalności fundacji z jej celami i niezmierzaniem do unikania opodatkowania. Obecnie natomiast zmiany mają charakter częściowo niezrozumiały. Trudno bowiem wyobrazić sobie, by podmiot uprawniony z akcji notowanych na giełdzie czekał 3 lata (a w skrajnych przypadkach blisko 4 lata) na zbycie posiadanych akcji bez podatku by zgodnie z celem fundacji gromadzić i pomnażać majątek rodzinny. Ponadto, mało spójne wydaje się pełne opodatkowanie najmu komercyjnego, w szczególności mając na względzie okoliczność, iż fundacje rodzinne od początku uprawnione zostały do osiągania dochodu pasywnego celem pomnażania majątku rodzinnego i zabezpieczenia interesów swoich beneficjentów.

Ponadto, wątpliwe z perspektywy konstytucyjnych zasad będzie uregulowanie pozwalające na działanie nowych przepisów do stanów faktycznych (wniesienia mienia do fundacji rodzinnej) zaistniałych przed wejściem w życie ustawy po jej przeprocedowaniu przez obie izby Parlamentu RP oraz Prezydenta RP. W demokratycznym państwie prawa powinno się chronić zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa, przy czym prawo karne oraz prawo daninowe nie powinno pogarszać sytuacji jego adresatów z mocą wsteczną, a zasady te potwierdzane były w szeregu wyroków Trybunału Konstytucyjnego.

Projekt znajduje się na etapie procedowania w toku prac Rządowego Centrum Legislacji i jeszcze nie został przedłożony Sejmowi RP.